Vassili Zaitsev – tay bắn tỉa nổi tiếng bắt đầu sự nghiệp quân sự của mình không phải ở trường bắn tỉa mà ở bộ phận kinh tế và tài chính của Hạm đội Thái Bình Dương.
Trong hồi ký của mình có tựa đề “Không có đất cho chúng ta ngoài sông Volga”, Vassili Zaitsev từng viết: “Quan sát hành vi của đối thủ là đam mê của tôi. Bạn thấy đấy, một sĩ quan phát xít bước ra từ hầm trú ẩn, quát tháo và giải tán binh lính bằng những cử chỉ hách dịch. Binh lính răm rắp làm theo. Nhưng viên sĩ quan phát xít không biết rằng anh ta chỉ còn vài giây để sống…”.
Đã có 242 binh lính và sĩ quan địch đã thiệt mạng dưới tay xạ thủ Zaitsev. Không nằm trong số những tay súng bắn tỉa giỏi nhất trong Chiến tranh thế giới thứ hai nhưng chắc chắn Zaitsev là người nổi tiếng nhất trong trận Stalingrad giữa phát xít Đức và Hồng quân Liên Xô. Đây được coi là trận chiến đẫm máu nhất không chỉ trong Chiến tranh thế giới thứ hai mà còn cả trong lịch sử nhân loại.
Từ con tàu đến chiến hào
Zaitsev đã học cách bắn chính xác từ khi còn nhỏ. Ông nội của Zaitsev là một thợ săn giàu kinh nghiệm và thường đưa cháu trai của mình đến rừng taiga Ural.
Tuy nhiên, Zaitsev đón nhận tin tức về cuộc chiến không phải ở một trung đội bắn tỉa mà ở Thái Bình Dương. Có học thức, anh phục vụ trong bộ phận tài chính và kinh tế của trụ sở chính của Hạm đội Thái Bình Dương.
Nhiều thủy thủ sau đó đã xung phong ra mặt trận đánh giặc, và Zaitsev cũng không ngoại lệ. Người anh hùng tương lai trong trận Stalingrad đã viết 5 bức thư yêu cầu được ra chiến trường và yêu cầu của anh cuối cùng đã được chấp thuận vào mùa hè năm 1942. “Trong suốt 5 năm, tôi tự hào mặc chiếc telnyashka (áo sọc của các thủy thủ), chuẩn bị cho các trận chiến trên đại dương rộng lớn…. Nhưng chính trên đất liền tôi lại có cơ hội chiến đấu”, Zaitsev từng chia sẻ.
Tháng 9-1942, Zaitsev đến Stalingrad trong thành phần Sư đoàn súng trường 284 thuộc Tập đoàn quân 62 do Trung tướng Vassili Chuïkov chỉ huy. Lúc đầu, anh tham gia chiến đấu trên đường phố với tư cách là một lính bộ binh. Tuy nhiên, không mất nhiều thời gian để kỹ năng bắn tỉa của anh được chú ý. Một lần, nhóm của anh vừa vào vị trí thì có hai tên phát xít Đức xuất hiện trước mặt anh. “Tôi giơ súng lên và gần như không nhắm mục tiêu, tôi bắn và hạ gục tên đầu tiên. Vài giây sau, tên thứ hai xuất hiện và nhanh chóng cũng bị tiêu diệt”, Zaitsev mô tả.
Chỉ huy trung đoàn chứng kiến cảnh tượng này ngay lập tức ra lệnh đưa cho Zaitsev một khẩu súng bắn tỉa có ống ngắm.
Thợ săn bắn tỉa
Zaitsev sở hữu thị lực và thính giác tuyệt vời, sức chịu đựng vượt trội, sức đề kháng không ngừng nghỉ và sự điềm tĩnh vô song. Vì vậy, anh ấy nhanh chóng tạo được chỗ đứng cho mình trong số những tay bắn tỉa giỏi nhất ở Stalingrad.
Anh không ngừng nâng cao tay nghề, nghiên cứu chiến thuật của địch, đưa ra quy tắc riêng và không ngại ứng biến: “Ra tiền tuyến, ngụy trang, nằm im như đá để quan sát, nghiên cứu hiện trường, lập bản đồ, chỉ dẫn báo cáo trên bản đồ”.
Vào lúc hoàng hôn, Zaitsev cố gắng không làm việc bởi mặt trời nghiêng về phía chân trời có thể phản chiếu trong kính viễn vọng và làm lộ ra kẻ bắn súng. Buổi sáng, mặt trời chiếu sáng ống nhòm của sĩ quan Đức, bộ điều chỉnh hỏa lực và ống ngắm của súng bắn tỉa của địch. “Giả sử vào lúc bình minh, ánh sáng của một chiếc bật lửa lóe lên ở đâu đó – một tay bắn tỉa đã châm một điếu thuốc. Hãy lưu ý điểm này và chờ đợi: Một làn khói thuốc lá sẽ xuất hiện. Một chút thời gian nữa sẽ trôi qua, hoặc có thể cả ngày, và trong tích tắc một chiếc mũ bảo hiểm sẽ xuất hiện. Vì thế đừng ngáp!”, ông viết trong hồi ký.
“Thỏ rừng”
Chính tay súng thiện xạ Zaitsev đã huấn luyện khoảng 30 tay súng bắn tỉa khác-những người có biệt danh không chính thức là “thỏ rừng” (họ Zaitsev có nguồn gốc từ từ “zayats”-”thỏ rừng” trong tiếng Nga).
Zaitsev dạy họ thay đổi vị trí sau 2 hoặc 3 phát súng, ngụy trang cẩn thận, tổ chức “đánh lừa” kẻ thù (ví dụ như đặt một ma-nơ-canh mặc quân phục). Yêu cầu chính của Zaitsev là suy nghĩ sáng tạo và ứng biến. Zaitsev cũng là người đã phát triển chiến thuật bắn tỉa nhóm “6 người”. Chiến thuật này sử dụng ba cặp tay súng bắn tỉa (người bắn và người quan sát) từ các hướng khác nhau nhằm bảo vệ khu vực được phân công một cách hiệu quả.
Đích thân Chỉ huy Tập đoàn quân 62 Chuïkov đã làm chứng về cuộc gặp với Zaitsev và học trò Viktor Medvedev như sau: “Khi tôi gặp Zaitsev và Medvedev lần đầu tiên, tôi đã bị ấn tượng bởi sự khiêm tốn, động tác chậm rãi, tính cách điềm tĩnh đặc biệt và cái nhìn chăm chú của họ. Họ có thể nhìn vào một điểm rất lâu mà không chớp mắt. Bàn tay của họ rất chắc chắn: Khi bắt tay, họ siết chặt lòng bàn tay như những chiếc kìm”.
Thợ săn bắn tỉa
Trong trận Stalingrad, Zaitsev đã tiêu diệt 11 tay súng bắn tỉa của địch. “Tôi đã học cách giải mã nhanh chóng “chữ viết tay” của những tay súng bắn tỉa phát xít, để phân biệt mà không gặp nhiều khó khăn giữa những tay súng giàu kinh nghiệm với những người mới bắt đầu, kẻ hèn nhát với kẻ bướng bỉnh và kiên quyết, tùy thuộc vào bản chất của những phát bắn và khả năng ngụy trang của họ”, Zaitsev nói.
Cuộc đối đầu giữa hai bậc thầy bắn tỉa là Zaitsev và thiếu tá phát xít Đức mang biệt danh “König” nổi tiếng đến mức đi vào trong phim ảnh (phim “Stalingrad” ra mắt năm 2001). Danh tính của Thiếu tá König thực sự đặt ra câu hỏi cho các nhà nghiên cứu. Giới chuyên gia nhận định, König có thể là Heinz Thorvald-người đứng đầu trường bắn tỉa Zossen. König-Thorvald được cho là đã tiêu diệt được một số tay súng bắn tỉa của Liên Xô. König đã tìm đến Stalingrad để tiêu diệt “thỏ rừng” và tất nhiên “thỏ rừng” chính là Zaitsev.
Tuy nhiên, người quan sát Nikolai Kulikov, đồng đội của Zaitsev, đã buộc König phải lộ diện. Trong hồi ký, ông Zaitsev kể lại: “Kulikov cẩn thận nhấc mũ bảo hiểm của mình lên, điều mà chỉ những tay súng bắn tỉa giàu kinh nghiệm nhất mới có thể làm được. König nổ súng. Kulikov giả đứng dậy một lúc, hét lên một tiếng rồi gục xuống… “Cuối cùng, tay bắn tỉa Liên Xô-”thỏ rừng” mà tôi săn lùng suốt 4 ngày, đã bị giết!”, chắc hẳn König đã nghĩ như vậy. Sau đó, y nhô nửa đầu ra khỏi tấm kim loại. Tôi lập tức nã đạn. Đầu của tên phát xít gục xuống, trong khi ống kính quang học của khẩu súng trường của hắn vẫn tỏa sáng dưới ánh mặt trời”.
Khi màn đêm buông xuống, quân đội Liên Xô đã tiến hành xuất kích. Giữa trận chiến, Zaitsev và cộng sự của mình lấy từ trong người tên König các loại tài liệu, sau đó bàn giao lại cho chỉ huy sư đoàn.
Anh hùng Liên Xô
Tháng 1-1943, Zaitsev bị thương nặng và mất thị lực tạm thời. Ông được đưa đi cấp cứu ở Moscow. Ngày 22-2 cùng năm, vì lòng dũng cảm và thành tích trong các trận chiến chống lại Đức Quốc xã, Thiếu úy Vasily Zaitsev đã được phong tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô.
Sau khi bình phục, Zaitsev trở lại phục vụ quân đội, tham gia các trận chiến, huấn luyện các tay súng mới và viết hai cuốn sách hướng dẫn về nghệ thuật bắn tỉa.
Sau này, Zaitsev quyết định ở lại Kiev-thủ đô của Ukraine và làm việc ở đó nhiều năm với các vị trí quản lý trong ngành công nghiệp nhẹ. Ông qua đời vào ngày 15-12-1991.
Trước khi qua đời, tay bắn tỉa nổi tiếng Zaitsev muốn được chôn cất ở Volgograd (tên gọi Stalingrad được đặt từ năm 1961). Tuy nhiên, trong nhiều năm, mộ của ông vẫn ở Kiev. Chỉ đến năm 2006, hài cốt của ông mới được cải táng long trọng tại Đài tưởng niệm Mamayev Kurgan-nơi từng diễn ra các cuộc giao tranh ác liệt và nay là nơi an nghỉ của 35.000 người từng tham gia bảo vệ thành phố Volgograd.
